Những thách thức mà phương Tây phải đối mặt khi lũ lụt thấp

– Dự báo lũ năm nay chỉ đạt bình quân nhiều năm khoảng 55%, thấp hơn cùng kỳ năm 2019 và có thể là mức thấp nhất trong 10 năm trở lại đây. Tại sao bạn nghĩ rằng?

– Lượng nước ở Đồng bằng sông Cửu Long phụ thuộc vào lượng mưa ở thượng nguồn sông Cửu Long. Mỗi năm, Trung Quốc đóng góp 16% tổng lượng nước, Myanmar 2%, Lào 35%, Đông Bắc Thái Lan 18%, Campuchia 18%, và lượng mưa một phần ở cao nguyên trung tâm và đồng bằng chiếm 11%.

Trong đó, vành đai mưa từ Viêng Chăn đến Nghệ An ở Bắc Lào và vành đai mưa từ tỉnh Champaksak ở Nam Lào đến Quảng Nam và Kon Tum là hai vành đai mưa quan trọng. Khi trời mưa thường xuyên ở hai khu vực này, ngập lụt là điều gần như chắc chắn.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, một nhà nghiên cứu độc lập về sinh thái ĐBSCL, cho biết trong cuộc trao đổi với VnExpress trên tờ Cần T ngày 21/9. Ảnh: Hoàng Nam .

Hiện tượng El Niño năm nay diễn ra từ đầu năm đến cuối tháng 8. Trên lưu vực hầu như không có lượng mưa nên sông đã sử dụng hết. Mặt khác, từ đầu năm đến nay, toàn lưu vực đã trải qua một mùa khô lịch sử, hàng trăm hồ thủy điện trên các sông nhánh và phụ lưu đã cạn kiệt. Trước khi nước đổ về sông chính và đổ về hạ lưu, cơn mưa đầu mùa hẳn đã bù đắp và gần như loại bỏ chúng. Chúng sẽ thay đổi tốc độ dòng chảy theo thời gian trong quá trình chất tải và dỡ tải của đập. Khi thiếu nước, đập phải tích đủ độ sâu rồi mới thoát nước. Do đập thượng lưu phải chờ nên thời gian nước chảy qua chuỗi đập rất lâu. Vì vậy, trong điều kiện khô hạn, thủy điện làm trầm trọng thêm tình hình.

Theo Cơ quan Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ, bắt đầu từ tháng 9, La Nina (La Nina) đã xuất hiện, và có 75% khả năng mùa giải kéo dài có thể kết thúc vào cuối năm. Vào tháng 10, nếu đỉnh lũ cao thì sau Tết hạn mặn vùng ven biển sẽ suy yếu, ngược lại hạn hán ở vùng sẽ gay gắt, lên đến đỉnh điểm vào tháng 3 đến tháng 4. Mùa khô đang đến gần nên sẽ không còn gay gắt như những mùa khô trước.

Năm nay, không giống như năm 2019, hiện tượng El Niño sẽ tiếp tục cho đến cuối năm. Do xuất hiện La Nina nên nước sông Cửu Long chảy yếu, nhưng bán đảo Cà Mau có độ mặn thấp do nước ngọt trong khu vực chủ yếu do mưa cục bộ.

– Ủy ban sông Mê Kông Theo thống kê năm 2017, lũ lụt hàng năm ở Đồng bằng sông Cửu Long gây thiệt hại từ 60 đến 70 triệu đô la Mỹ. Vậy tại sao miền Tây phải chờ lũ?

– Lũ lụt có cả thuận lợi và khó khăn. Giá trị kinh tế của lũ lụt do lũ mang lại thì dễ, lũ lúa thì dễ, nhưng cái lợi của lũ thì khó thấy vì nó quá lớn, không trả đủ tiền. Một năm tạo ra nước có độ mặn trung bình. Lũ cũng mang theo phù sa và một lượng lớn chất dinh dưỡng, nuôi dưỡng hệ sinh thái ven biển, làm cho sản lượng nuôi trồng thủy sản biển ở Đồng bằng sông Cửu Long ngang bằng với các vùng khác trên cả nước. Một lớp nước đục được hình thành cách bờ biển khoảng 30 km, bao phủ hơn 700 km bờ biển đồng bằng. Chính lớp nước dày phù sa này đã miệt mài nối đồng bằng ra biển trong 6.000 năm qua, tốc độ trung bình theo hướng đông là 16 m / năm, tốc độ trung bình đến Mũi Kama là 26 m / năm. Lớp nước đục này nặng hơn nước biển xanh nên có thể hấp thụ năng lượng sóng biển. Khi lớp nước đục này có ít phù sa và ít đục hơn sóng biển sẽ làm cân bằng năng lượng của cát và đất trên bờ biển và gây ra sạt lở.

Do lũ lụt vào mùa mưa. Khi trời mưa, đồng bằng có nước ngọt trong mùa khô. Cân bằng vị ngọt của muối vùng ven biển. Khi mực nước sông xuống thấp, đại dương sẽ chìm sâu khiến nước biển xâm thực. Lượng nước lũ lớn đã phù sa ruộng vườn. Ngược lại, nước thiếu phù sa biến thành nước đói, cuốn trôi đất cát, gây xói lở bờ sông. Nguồn dinh dưỡng trong lớp phù sa giúp giảm chi phí nông nghiệp, không có loại phân bón nào thay thế được. Ngập úng cũng giúp loại bỏ phèn, mầm bệnh và độc tố tích tụ trong đất do quá trình sản xuất nông nghiệp.

Lũ lụt hàng năm cũng mang lại cá trứng và cá. Sản lượng cá thịt trắng ước tính hàng năm ở Đồng bằng sông Cửu Long đạt từ 220.000 đến 440.000 tấn, là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng cho con người và hệ sinh thái.

– Đồng bằng sông Cửu Long đã bị ảnh hưởng như thế nào bởi lũ lụt, hoạt động sản xuất và sinh kế của gần 20 triệu người?

– Với việc ít lũ lụt và ít phù sa bồi đắp, việc đánh bắt trên biển sẽ kém đi, ảnh hưởng đến đời sống của ngư dân và gia đình họ và các ngành nghề liên quan như cảng cá, chế biến hải sản, vận tải và thương mại. Đồng thời, chi phí nông nghiệp ngày càng tăng. Lũ hàng năm rất yếu, sau Tết hàm lượng muối vùng ven biển tăng cao, sạt lở bờ sông, bờ biển cũng tăng. Từ đó, nhiều công trình vĩ đại sẽ tự nhiên bị lật đổ, kéo theo vô số hệ lụy.

Nhưng chúng ta không thể tràn đầy tự tin và thành kiến.Người ta cho rằng từ nay vùng đồng bằng sẽ không bị ngập lụt. Sự xuất hiện như vậy cũng sẽ rất có hại vì nó phiến diện. Cần phải phác thảo những tình huống này.

Như đã đề cập ở trên, mực nước lũ ở đồng bằng phụ thuộc vào lượng mưa ở vùng trên. Lượng mưa ở những khu vực này phụ thuộc vào thời tiết và khí hậu. Thông thường, lượng mưa ở những khu vực này dao động khoảng 15% từ năm này sang năm khác, nhưng có thể thay đổi 30% giữa mười năm.

Những năm trước, cánh đồng Hưng Điền (Tân Hưng, Long An) được mùa lũ, trâu phải lùa sang Campuchia, giờ ruộng vẫn khô, nền nứt nẻ. Ảnh: Hoàng Nam .

– Trước đây, vùng Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên đã xây dựng kè vành đai để ứng phó với lũ. Đồng thời, đất ở Cà Mau, Bến Tre và Tiền Giang bị nhiễm mặn, nên làm mềm đất. Trước tình hình mưa lũ bất thường như hiện nay, ông đánh giá như thế nào về công trình này?

– Hai nơi thấp Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên nên là không gian hút lũ phù sa. Trước đây, nông nghiệp chủ yếu tập trung vào sản xuất, mở rộng diện tích và thâm canh, nên các đập đóng để tăng vụ. Kết quả là, lũ bị đẩy đi nơi khác, làm gia tăng lũ lụt cho các thị trấn và làng mạc ở hạ lưu, phần còn lại đổ ra biển. Vào mùa khô, khi sông Cửu Long suy yếu, đồng bằng cũng bị cạn kiệt, nước biển xâm thực sâu hơn.

Còn dự án điện lạnh, vào mùa khô bị phong tỏa bờ biển âm thầm mấy tháng liền bị cắt sông. Tiếp xúc với thủy triều, không còn dòng chảy, trôi dạt, trở thành một “dòng sông đen”. Nước ngọt trong các tòa nhà bị nhiễm mặn không được sử dụng cho mục đích sinh hoạt. Vì vậy, người dân phải tận dụng nguồn nước ngầm nhiều hơn, sẽ dẫn đến sụt lún đất.

Đồng thời, nhân dân đắp nhiều đê bao, cửa muối mở rộng lấn chiếm các vùng mát. Trong vùng nhiễm mặn. Chúng ta thường nói về “xâm nhập mặn”, nhưng chúng ta hiếm khi nói về “xâm nhập nước ngọt”. Trong một năm cực kỳ khô hạn, khu vực được làm mềm trở nên mỏng manh, và càng gần biển hoặc sông, càng dễ bị sụt lở. Thật vậy, khi muối đến sớm hơn, những khu vực này phải được bao bọc và hoàn toàn “cách ly” với thế giới bên ngoài. Lượng nước ngọt bên trong kéo dài đến giữa mùa khô.

Khi kênh mương trên mặt đất bị khô, độ ẩm của đất bị thoát ra nhiều hơn, đất co lại, giảm thể tích và lắng đọng trên bề mặt, phá hủy trong mùa khô năm nay, đi Gò Công, Thiên Giang, Trần Văn Thời, Cà Mau Đường và nhà. Xin lưu ý rằng do khai thác nước ngầm, sự sụt lún này không liên quan gì đến tình trạng sụt lún chung của đồng bằng.

Ngoài ra, đối với những vùng mát mẻ, tính chất của đất mặn, 6 tháng ôn hòa. trong cơn mưa. Bây giờ, trong những năm khô hạn, lớp nước ngọt nhanh chóng biến mất và muối xuất hiện trong đất. Trong những năm khắc nghiệt, rào cản muối chỉ có thể kéo dài mùa ngọt thêm vài tuần. Giữa mùa nắng mà bên trong không có nước lạnh thì việc ngăn muối từ bên ngoài không hiệu quả lắm. Công việc nhẹ nhàng cũng có thể giúp tăng thu nhập, nhưng trong hoàn cảnh mới này, chúng ta cần suy nghĩ thật kỹ. Trung tâm Nghiên cứu Stinson – Hoa Kỳ), sản lượng lúa ở ĐBSCL chiếm đại đa số cả nước, nhưng 20 năm sau, thu nhập của người dân đã thấp hơn 10% so với thu nhập quốc dân. Mỗi năm tăng ba vụ lúa để giảm lũ lụt, nhưng trung bình mỗi gia đình năm người phải rời thành phố đi làm công ăn lương thay vì khỏe mạnh như trước. Tại sao lại có chuyện ngược đời như vậy?

– Đê bao đóng cũng ngăn lớp phù sa vào ruộng nên đất đai ngày càng phì nhiêu. Như đã đề cập trước đó, phân bón không thể thay thế các lớp phù sa. Việc trồng ba lúa trong đập tròn chỉ tăng thu nhập trong vài năm đầu nhờ tăng vụ và chất dinh dưỡng trong đất vẫn còn phù sa.

Sau 10 năm, dinh dưỡng giảm và chi phí tăng nhẹ, nhưng vẫn có lãi. Đến tuổi 25, đất đai cạn kiệt, lượng phân bón tăng lên nhưng năng suất giảm. Nhìn bề ngoài, sản lượng và thu nhập đều tăng lên, nhưng lợi nhuận hầu như biến mất. Người dân trên đất không thể tồn tại được vì lợi nhuận từ làm ruộng không đủ bù vào thu nhập từ làm ruộng, và trước đây không còn rau cỏ, cá tự nhiên và nước sông tự do. Người ta phát hiện ra rằng trồng lúa ba vụ không giúp người dân thoát nghèo. Nếu tính cả chi phí của đập tròn và chi phí thiệt hại do đánh bắt cá, đất nước sẽ càng nghèo hơn. Một gia đình trung bình 5 người trước đây đã trồng hai loại hoa màu và có thể kiếm sốngMảnh đất chỉ một ha, nay trồng ba loại hoa màu thì không còn sống được nữa, đành phải “vào Bình Dương”. Hơn nữa, nếu bạn tính đến chi phí của các bãi chôn lấp và thiệt hại đối với các sản phẩm thủy sản, thì ba vụ mùa của đất nước rất kém. Có thể nói, đồng bằng đang ở ngã ba đường, không thể tiếp tục sản xuất thâm canh, cũ, cần phải đổi đường mới. Nó không bền vững về lâu dài. Ở nhiều nơi, mọi người muốn thay đổi, nhưng lại thiếu nguồn lực.

– Với diễn biến phức tạp của lũ lụt và xâm nhập mặn, trong thời gian tới có những giải pháp gì để khôi phục và phát triển bền vững ĐBSCL không bị manh mún tự phát?

– Ba năm trước, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 120 về sản xuất bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Với ý nghĩa thích ứng nền kinh tế nông nghiệp với điều kiện tự nhiên, nghị quyết mang lại cơ hội phát triển cho vùng đồng bằng để đảm bảo sản phẩm vào các thị trường có giá trị cao hơn. Cho đến nay, không có gì thay đổi cụ thể trong 3 năm từ ban hành đến ban hành, bởi đây là nghị quyết có ý nghĩa chiến lược cao, cần có thời gian và kế hoạch chính xác để thực hiện. Chính phủ đang vạch ra một kế hoạch tổng thể để thay đổi nền nông nghiệp, đồng thời đang chuẩn bị một kế hoạch tổng thể toàn diện về phương Tây sẽ được Hà Lan thực hiện. Việc thực hiện tất nhiên không phải là việc dễ dàng, bởi chúng ta phải đối mặt với những trở ngại ở cấp độ tư tưởng, đặc biệt là sức ì và trở ngại về thực địa cũ của tư duy nông nghiệp. Bất kể chất lượng, thị trường và môi trường, tư duy chiến lược không ngừng phát triển trong nghị quyết này có thể hiểu đơn giản là “chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi”, là một thực tiễn lâu dài. Trường học bị ảnh hưởng như thế nào và tác động xã hội của nó, và tác động của nó đến nông dân.

Trong nông nghiệp, “kết nối” cần được hiểu là giảm thâm canh, nâng cao chất lượng, nâng cao giá trị cây thông thông qua chế biến và chuỗi giá trị, tạo thị trường giá trị cao. Ngoài việc coi nước mặn, nước lợ là tài nguyên, cũng nên hạn chế ngăn mặn, chặn dòng để khôi phục nghề khai thác biển, khôi phục sông suối để giảm sử dụng nước ngầm, giảm sụt lún. Để miêu tả bức tranh một cách dễ hiểu, nếu chỉ dừng lại ở việc “thay đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi” thì chẳng khác gì một người đang ở trong phòng mà cố thay bộ quần áo khác, cô ấy sẽ luôn ở trong căn phòng này. . Thị trường vẫn vậy, những sản phẩm ban đầu vẫn được bày bán, và sự can thiệp tàn nhẫn của thiên nhiên cũng không thể cải thiện được bao nhiêu.

Trong một thời gian dài, tư tưởng quy hoạch phát triển đồng bằng chỉ tập trung vào 3 khía cạnh: đất đai, sản xuất nước ngọt và nước ngọt (chủ yếu là lúa) trong hệ thống nông nghiệp, bỏ qua môi trường sông ngòi và kết nối với đại dương. Từ đó, tôi không ngần ngại can thiệp, điều này vi phạm quy luật tự nhiên, vì các dự án quy mô lớn cản trở dòng chảy của nước, ngăn cách sông nội bộ với đại dương, đồng ruộng bị ngăn cách với lũ lụt hàng năm. Cát và bụi phải được loại bỏ trong quy hoạch của địa phương và ban ngành, trong khi bỏ qua lợi ích chung của toàn bộ khu vực.

Trước mắt, cần tiến hành nhiều hơn các cuộc thảo luận, tọa đàm, tranh luận để làm rõ nội dung của nghị quyết và khẳng định lại các khái niệm về an ninh lương thực và phát triển bền vững. Các quy luật tự nhiên ở đồng bằng phải được hiểu và tôn trọng.

Chị Nguyễn Thị Kim Trang (48 tuổi, Bantle, Battelle) gom gốc cây lúa muối và làm cỏ cho trâu bò trên cánh đồng bị khô hạn do mặn hồi tháng 3. Ảnh: Hữu Khoa .

– Là một người nông dân, sinh ra và lớn lên ở Hậu Giang, ký ức miền Tây xưa và nay của anh đã thay đổi như thế nào?

– Tôi sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Hujiang. Trước nhà là con sông nhỏ, mỗi ngày nước dao động hai lần, chiều nước thay đổi. Nước đầy ắp, suýt chút nữa đổ xuống sông. Trong các ngày rằm và ba mươi âm lịch, mỗi tháng nước lên 2 lần, nước cao nhất vào cả tháng 30/8 và tháng 9. Có hai mùa mỗi năm. Nếu mực nước thấp, thuyền đi lại khó khăn.

Phía sau vườn cây ăn quả, phía sau là ruộng lúa. Tôi nhớ có lần đi học về, tôi vứt cặp sách, kéo lưới xuống ruộng, hay nhảy xuống sông bơi rồi vớt tôm cá. Tay trên cây. Riêng tôi, một cậu bé hơn 10 tuổi, sẽ hỗ trợ cả nhà miễn phí trong vài giờ nữa. Có hai vụ lúa, một vụ hè, thu hoạch sau Tết. Sau đó để khô đất trống. Chiều chiềuTôi bay trên cánh đồng và tự tay làm những cánh diều bằng giấy, nên mới có “Cánh diều quê tôi, tuổi thơ tôi bay trên cánh đồng”, đúng như bài thơ của Du Chuẩn. Đổ nước sông vào bình, xoay vài lần cho phèn chua lắng cặn, dùng nước này nấu ăn uống để tốt cho sức khỏe. Trước đây ô nhiễm rất ít, ô nhiễm hữu cơ rất ít, chuồng lợn hay ao cá đều đổ thẳng ra sông nhưng hầu hết sông đều sạch. Gia đình mọi người xây một cây cầu bắc qua sông, cho phép người già, thanh niên, nam nữ xuống sông tắm. Hầu như ai cũng biết bơi, câu cá, câu cá và câu cá.

Nhìn lại, chúng ta có thể thấy rằng người dân nghèo tiền, không điện, không tủ lạnh, điện thoại hay TV. Bây giờ, không ai đói, cuộc sống dễ dàng, tươi mới và không có căng thẳng. Tính cách con người vui vẻ, vui vẻ, thân thiện, trung thực, mến khách và được nhiều người kính trọng hơn ngày nay.

Bây giờ, trong một vài thập kỷ, những thay đổi quá nhanh. Mọi người đều có tiền và nhiều tiền hơn, nhà ở nông thôn có điện, TV, điện thoại, tủ lạnh, ô tô, đường xá và nhiều phương tiện hơn. Nhưng dường như cuộc sống chịu nhiều áp lực, những nét đặc sắc trong văn hóa phương Tây đã dần mai một. Không còn “tuổi thơ tôi lên đồng”, quê tôi không còn tắm sông nữa, vì làm tôi khổ lắm. Cá tôm trong vườn không có vì đập đóng khắp nơi.

Ở con mương cũ trong vườn, nước nổi cuốn theo lớp phù sa xuống đáy kênh. Vào mùa khô, con gà hoàng thổ béo ngậy này lắng đọng trên cơ sở là một lý do chính đáng. Đất mương ngày nay đen ngòm, thiếu ôxy, nếu đọng lại rễ cây sẽ chết vì ngộ độc. Cây ăn trái bây giờ phải ăn phân hóa học và sống nhờ thuốc trừ sâu, thuốc kích thích. Những hóa chất này đi vào trái cây, mương rãnh và sông ngòi, rồi từ đó chảy vào mạch máu của con người.

Có một nghịch lý lớn hiện nay, hầu hết trẻ em ở nông thôn không biết bơi vì không có chỗ để bơi, các đập nước bị đóng cửa, sông ô nhiễm cũng dùng xe hai bánh chứ không còn như trước Chèo thuyền. Đồng thời, trẻ em ở các thành phố bơi tốt hơn vì có bể bơi.

Khi mọi người đổ xô vào bờ gần đây, con sông bây giờ đã trở nên trống rỗng. Bây giờ trong làng tương đối yên tĩnh, chỉ có người già, người lớn và thanh niên khoảng 40 tuổi mới “đến Bình Dương”