Những thách thức mà phương Tây phải đối mặt khi lũ lụt thấp

– Dự báo lũ năm nay chỉ đạt bình quân nhiều năm khoảng 55%, thấp hơn so với cùng kỳ năm 2019 và có thể là mức thấp nhất trong 10 năm trở lại đây. Tại sao bạn nghĩ rằng?

– Lượng nước ở Đồng bằng sông Cửu Long phụ thuộc vào lượng mưa ở thượng nguồn sông Cửu Long. Mỗi năm, Trung Quốc đóng góp 16% tổng lượng nước, Myanmar 2%, Lào 35%, Đông Bắc Thái Lan 18%, Campuchia 18%, và lượng mưa một phần ở cao nguyên trung tâm và đồng bằng chiếm 11%.

Trong đó, vùng mưa từ Viêng Chăn Bắc Lào đến Nghệ An và vùng mưa Nam Lào (tỉnh Champasai) đến Quảng Nam và Kon Tum là hai vùng mưa quan trọng. Khi trời mưa thường xuyên ở hai khu vực này, ngập lụt là điều gần như chắc chắn.

Thạc sĩ Nguyễn Hữu Thiện, một nhà nghiên cứu độc lập về sinh thái đồng bằng sông Cửu Long, cho biết trong cuộc trao đổi với VnExpress trên tờ Cần T ngày 21/9. Ảnh: Hoàng Nam .

Hiện tượng El Niño năm nay kéo dài từ đầu năm đến cuối tháng 8. Trên lưu vực hầu như không có lượng mưa nên sông đã cạn. Mặt khác, do toàn bộ lưu vực trải qua mùa khô lịch sử hồi đầu năm, nên hàng trăm hồ thủy điện trên các nhánh sông và phụ lưu bị thiếu nước. Lượng mưa đầu mùa chắc đã bù đắp cho những nơi này và gần như triệt tiêu chúng trước khi xả nước vào hạ lưu sông chính.

Các đập ở thượng nguồn không tiêu thụ nước, nhưng chúng thay đổi dòng chảy của nước. Thời điểm bốc dỡ đập. Khi thiếu nước, đập phải tích đủ độ sâu rồi mới thoát nước. Do đập thượng lưu phải chờ nên thời gian nước chảy qua chuỗi đập rất lâu. Do đó, trong điều kiện khô hạn, thủy điện làm trầm trọng thêm tình hình.

Theo Cục Quản lý Khí quyển và Đại dương Quốc gia Hoa Kỳ, từ tháng 9, La Nina (La Nina) bắt đầu xuất hiện, đến cuối năm nay có 75% khả năng kéo dài và mưa có thể chấm dứt. Tháng 10, nếu đỉnh lũ cao thì sau Tết hạn mặn vùng ven biển sẽ suy yếu, ngược lại hạn hán ở vùng sẽ gay gắt, lên đến đỉnh điểm vào tháng 3 đến tháng 4. Mùa khô đang đến gần nên sẽ không còn gay gắt như những mùa khô trước.

Năm nay, không giống như năm 2019, hiện tượng El Niño sẽ tiếp tục cho đến cuối năm. Do sự xuất hiện của La Nina nên nước sông Mekong yếu đi, nhưng bán đảo Cà Mau ít ảnh hưởng đến độ mặn, do nguồn nước ngọt trong khu vực chủ yếu là do mưa cục bộ. — Theo thống kê của Ủy ban sông La Mekong năm 2017, Thiệt hại lũ lụt hàng năm ở Đồng bằng sông Cửu Long có thể gây thiệt hại từ 60 đến 70 triệu đô la Mỹ. Vậy tại sao miền Tây phải chờ lũ?

– Lũ lụt có ưu và nhược điểm của nó. Giá trị kinh tế của lũ do lũ thì dễ xảy ra, lũ lúa thì dễ, nhưng tác hại của lũ lại càng khó phát hiện vì nó quá lớn, không thể chi trả đủ.

Dòng lũ từ sông đổ ra biển của những hàng hóa lâu năm, tạo thành một vùng nước mặn trung bình. Lũ cũng mang theo phù sa và một lượng lớn chất dinh dưỡng, nuôi dưỡng hệ sinh thái ven biển, làm cho sản lượng đại dương của Đồng bằng sông Cửu Long ngang bằng với tất cả các vùng khác của cả nước. Một lớp nước đục được hình thành cách bờ biển khoảng 30 km, bao phủ hơn 700 km đường bờ biển đồng bằng. Chính lớp phù sa nặng nề này đã miệt mài nối đồng bằng ra biển trong 6.000 năm qua, với tốc độ trung bình 16 m / năm ở phía đông và 26 m / năm đối với Cape Kamo. Lớp nước đục này nặng hơn nước biển xanh nên có thể hấp thụ năng lượng từ sóng biển. Khi lớp nước đục này có ít phù sa và ít đục hơn sóng biển sẽ làm cân bằng năng lượng của cát và đất ở bờ sông, từ đó gây ra sạt lở.

Do lũ lụt vào mùa mưa, nên ở vùng đồng bằng cần có nước ngọt vào mùa khô. Cân bằng vị ngọt của muối vùng ven biển. Khi mực nước sông xuống thấp, đại dương chìm sâu khiến nước mặn xâm nhập. Lượng nước lũ lớn đã phù sa hóa ruộng vườn. Ngược lại, nước thiếu phù sa sẽ trở thành nước đói, rửa trôi đất cát và gây xói lở bờ sông. Nguồn dinh dưỡng trong lớp phù sa giúp giảm chi phí nông nghiệp, không có loại phân bón nào thay thế được. Ngập úng cũng giúp loại bỏ phèn, mầm bệnh và độc tố tích tụ trong đất do quá trình sản xuất nông nghiệp.

Lũ lụt hàng năm cũng mang lại cá trứng và cá. Sản lượng cá thịt trắng ước tính hàng năm ở Đồng bằng sông Cửu Long là 220.000 đến 440.000 tấn, là nguồn cung cấp chất dinh dưỡng quan trọng cho con người và hệ sinh thái.

– Đồng bằng sông Cửu Long có bị ảnh hưởng bởi lũ lụt, hoạt động sản xuất và sinh kế của gần 20 triệu người dân trong vùng không?

– Với việc ít lũ lụt và ít phù sa bồi đắp, việc đánh bắt trên biển sẽ kém đi, ảnh hưởng đến đời sống của ngư dân và gia đình họ và các ngành nghề liên quan như cảng cá, chế biến hải sản, vận tải và thương mại. Đồng thời, chi phí nông nghiệp ngày càng tăng. Lũ hàng năm rất thấp, sau kỳ nghỉ lễ hội mùa xuân, độ mặn ven biển sẽ tăng lên, sạt lở bờ sông và bờ biển cũng sẽ gia tăng. Từ đó, rất nhiều công trình vĩ đại sẽ bị đảo ngược một cách tự nhiên. Hậu quả là rất nhiều.

Tuy nhiên, chúng ta không thể tràn đầy tự tin và lòng trắc ẩn.Từ nay đồng bằng không còn bị ngập lụt nữa. Việc xuất hiện như vậy cũng sẽ rất có hại vì nó phiến diện. Cần phải phác thảo những tình huống này.

Như đã đề cập ở trên, mực nước lũ ở đồng bằng phụ thuộc vào lượng mưa ở khu vực phía trên. Lượng mưa ở những khu vực này phụ thuộc vào thời tiết và khí hậu. Thông thường, lượng mưa ở những khu vực này dao động khoảng 15% giữa các năm, nhưng nó có thể thay đổi 30% giữa 10 năm.

Những năm trước, cánh đồng Hưng Điền (Tân Hưng, Long An) được mùa lũ, trâu phải lùa sang Campuchia, nay ruộng vẫn khô, nền nứt nẻ. Ảnh: Hoàng Nam .

– Trước đây, vùng Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên đã xây dựng kè vành đai để ứng phó với lũ. Đồng thời, đất ở Cà Mau, Bến Tre và Tiền Giang bị nhiễm mặn, nên làm mềm. Trước tình hình mưa lũ bất thường như hiện nay, ông đánh giá như thế nào về công trình này?

– Hai nơi trũng Đồng Tháp Mười và Tứ giác Long Xuyên nên là không gian hút lũ phù sa. Trước đây, nông nghiệp chủ yếu tập trung vào sản xuất, mở rộng diện tích và thâm canh nên xây dựng đập kín để tăng vụ. Kết quả là lũ bị đẩy đi nơi khác, làm tăng lũ các thị trấn và làng mạc ở hạ lưu, và phần còn lại của lũ đổ ra biển. Vào mùa khô, khi sông Cửu Long suy yếu, đồng bằng cũng bị cạn kiệt và biển xói mòn sâu hơn. Trong vài tháng qua, con sông đã cắt đứt liên lạc với thủy triều, không còn chảy hay trôi, và trở thành một “dòng sông đen”. Nước ngọt trong các tòa nhà bị nhiễm mặn không được sử dụng cho mục đích sinh hoạt. Vì vậy, người dân phải tận dụng nguồn nước ngầm nhiều hơn dẫn đến sụt lún đất.

Đồng thời nhân dân đắp nhiều đê bao, cửa muối mở rộng lấn ra các vùng mát. Trong vùng nhiễm mặn. Chúng ta thường nói về “xâm nhập mặn”, nhưng chúng ta hiếm khi nói về “xâm nhập nước ngọt”. Trong một năm cực kỳ khô hạn, các khu vực mát mẻ sẽ trở nên mỏng manh, và càng gần biển hoặc sông, nó càng dễ bị đổ. Thật vậy, khi muối đến sớm hơn, những khu vực này phải được bao bọc và hoàn toàn “cách ly” với thế giới bên ngoài. Lượng nước ngọt trong nhà nên kéo dài đến giữa mùa khô.

Khi kênh mặt đất khô, độ ẩm của đất càng nhiều, và cuối cùng đất bị co lại, giảm thể tích và gây hư hỏng đường. Và những ngôi nhà, thấy ở Gò Công, Thiên Giang, Trần Văn Thời, Cà Mau vào mùa khô. Xin lưu ý rằng do khai thác nước ngầm, sự sụt lún này không liên quan gì đến tình trạng sụt lún chung của đồng bằng.

Ngoài ra, đối với những vùng mát mẻ, tính chất của đất mặn, có 6 tháng mưa ôn hòa. Bây giờ, trong những năm khô hạn, lớp nước ngọt biến mất nhanh chóng và muối xuất hiện trong đất. Trong những năm khắc nghiệt, rào cản muối chỉ có thể kéo dài mùa ngọt thêm vài tuần. Vào giữa mùa khô, khi trong nhà không có nước ngọt, việc ngăn mặn ngoài trời không có tác dụng. Công việc nhẹ nhàng cũng có thể giúp tăng thu nhập, nhưng trong hoàn cảnh mới này, chúng ta cần suy nghĩ thật kỹ. Theo Trung tâm Nghiên cứu Stimson-Hoa Kỳ, sản xuất lúa gạo ở Đồng bằng sông Cửu Long chiếm phần lớn cả nước, nhưng 20 năm sau, thu nhập của người dân thấp hơn 10% so với cả nước. Tăng vụ thu hoạch lúa ba vụ mỗi năm để giảm lũ lụt, nhưng trung bình mỗi gia đình năm người phải rời thành phố đi làm công ăn lương thay vì khỏe mạnh như trước. Tại sao lại có chuyện ngược đời như vậy?

– Đập đóng cũng có thể ngăn phù sa vào ruộng nên đất đai ngày càng phì nhiêu. Như đã đề cập trước đó, phân bón không thể thay thế các lớp phù sa. Việc trồng ba cánh đồng lúa ở đập vòng đã tăng thu nhập chỉ trong vài năm đầu, nhờ sự tăng vụ và tích lũy chất dinh dưỡng trong đất trong quá khứ. Giảm, tăng nhẹ chi phí nhưng vẫn có lãi. Đến tuổi 25, đất cạn kiệt, bón nhiều phân nhưng năng suất lại giảm. Nhìn bề ngoài, sản lượng và thu nhập đều tăng lên, nhưng lợi nhuận gần như biến mất. Những người có ít đất đai không thể tồn tại được vì lợi nhuận nông nghiệp không đủ bù đắp gánh nặng về đất đai, và rau tự nhiên, cá và nguồn nước miễn phí trước đây lấy từ các con sông không còn. Tôi đã phỏng vấn khoảng 100 gia đình nông dân ở Đồng Tháp và thấy rằng trồng lúa ba vụ không giúp người dân thoát nghèo. Nếu bạn tính chi phí của đập vòng và chi phí thiệt hại do đánh bắt cá, đất nước sẽ càng nghèo hơn. Trung bình một gia đình 5 người đã trồng hai vụ trước và có thể kiếm sốngMảnh đất chỉ có một ha, nay trồng ba loại hoa màu, không còn sống được bao lâu, tôi phải “vào Bình Dương”. Nếu tính chi phí cho các bãi chôn lấp và tiêu hủy các sản phẩm thủy sản, thì đất nước này thậm chí còn nghèo hơn. Có thể nói, đồng bằng đang ở ngã ba đường, không thể tiếp tục sản xuất cũ thâm canh, cần phải đổi đường mới.

Từ lâu, nhiều nông dân và chính quyền địa phương đã biết rằng thâm canh không bền về lâu dài. Ở nhiều nơi, mọi người muốn thay đổi, nhưng họ thiếu nguồn lực.

– Với diễn biến phức tạp của lũ và xâm nhập mặn, trong thời gian tới có những giải pháp nào để khôi phục và phát triển bền vững ĐBSCL không bị chia cắt tự phát?

– Ba năm trước, Chính phủ đã ban hành Nghị quyết số 120 về sản xuất bền vững và thích ứng với biến đổi khí hậu. Với ý nghĩa thích ứng nền kinh tế nông nghiệp với điều kiện tự nhiên, nghị quyết mang lại cơ hội phát triển cho vùng đồng bằng để đảm bảo sản phẩm vào các thị trường có giá trị cao hơn. Cho đến nay, không có gì thay đổi cụ thể trong 3 năm từ ban hành đến ban hành, bởi đây là nghị quyết có ý nghĩa chiến lược cao, cần có thời gian và kế hoạch chính xác để thực hiện. Chính phủ đang soạn thảo một kế hoạch tổng thể để thay đổi nền nông nghiệp, đồng thời xây dựng một kế hoạch tổng thể toàn diện về phương Tây sẽ được Hà Lan thực hiện. Việc thực hiện tất nhiên không phải là việc dễ dàng, bởi chúng ta phải đối mặt với những trở ngại ở cấp độ tư tưởng, đặc biệt là sức ì và trở ngại về thực địa cũ của tư duy nông nghiệp. Tư duy chiến lược liên tục phát triển trong nghị quyết này cũng có thể được hiểu đơn giản là “chuyển đổi cơ cấu cây trồng vật nuôi”, là việc làm lâu dài và không liên quan gì đến chất lượng, thị trường và môi trường. Trường học bị ảnh hưởng như thế nào và tác động xã hội của nó, và tác động của nó đến nông dân.

Đối với nông nghiệp, “kết nối” nên được hiểu là giảm thâm canh, nâng cao chất lượng, nâng cao giá trị cây thông thông qua chế biến và chuỗi giá trị, đồng thời tạo ra các thị trường giá trị cao. Ngoài việc coi nước mặn và nước lợ là nguồn tài nguyên, Nên hạn chế ngăn mặn, cản trở dòng chảy phục hồi nghề cá trên biển, khôi phục sông suối để giảm sử dụng nước ngầm, giảm sụt lún. Trong ảnh, nếu chỉ dừng lại ở việc “thay đổi cấu trúc hệ động thực vật” thì chẳng khác nào một người đang ở trong phòng định thay áo khác, họ sẽ luôn ở trong phòng này. . Chợ vẫn vậy, những sản phẩm ban đầu vẫn được bày bán, và sự can thiệp tàn nhẫn của thiên nhiên cũng không thể cải thiện được bao nhiêu.

Trong một thời gian dài, tư tưởng quy hoạch phát triển đồng bằng không tập trung vào 3 lĩnh vực: đất đai, nước ngọt dùng cho sản xuất và nước ngọt (chủ yếu là lúa) dùng trong các hệ thống nông nghiệp để tránh môi trường sông và kết nối với đại dương. Kể từ đó, tôi không ngần ngại can thiệp, điều này vi phạm quy luật của tự nhiên, bởi vì các dự án quy mô lớn đã cản trở dòng chảy của nước, ngăn cách sông nội bộ với đại dương, đồng ruộng ngăn cách lũ lụt hàng năm. Cần loại bỏ phù sa trong quy hoạch của địa phương và sở ngành, đồng thời bỏ qua lợi ích chung của toàn vùng.

Trước mắt, nên có nhiều cuộc thảo luận, hội thảo và tranh luận hơn. Nội dung của nghị quyết đã được làm rõ và khẳng định lại các khái niệm về an ninh lương thực và phát triển bền vững. Chúng ta phải hiểu và tôn trọng các quy luật tự nhiên ở vùng đồng bằng.

Chị Nguyễn Thị Kim Trang (48 tuổi, ở Batri, Penang) gom gốc cây lúa muối và cỏ dại cho gia súc ăn trên cánh đồng bị khô hạn do hạn mặn hồi tháng 3. Ảnh: Hữu Khoa .

– Là một nông dân, sinh ra và lớn lên ở Hậu Giang, ký ức miền Tây xưa và nay của anh đã thay đổi như thế nào?

– Tôi sinh ra trong một gia đình nông dân ở làng Hujiang. Trước nhà là con sông nhỏ, mỗi ngày nước dao động hai lần, chiều nước thay đổi. Nước đầy ắp, suýt chút nữa đổ xuống sông. Rằm và 30 tháng Giêng âm lịch, mỗi tháng nước lên 2 lần, mực nước cao nhất là 30/8 và tháng 9. Nếu mực nước thấp, thuyền đi lại khó khăn.

Phía sau vườn cây ăn quả, sau cánh đồng lúa. Tôi nhớ có lần đi học về, tôi bỏ cặp sách, mang lưới ra đồng, hay nhảy xuống sông bơi rồi mò tôm, bắt cá. Đưa tay lên cây. Riêng tôi, một cậu bé hơn 10 tuổi, sẽ hỗ trợ cả nhà miễn phí trong vài giờ nữa. Có hai vụ lúa, một vụ hè, thu hoạch sau Tết. Sau đó để khô đất trống. Chiều chiềuTôi bay trên cánh đồng và tự tay làm những cánh diều bằng giấy, nên mới có “Cánh diều quê tôi, tuổi thơ tôi bay trên cánh đồng”, đúng như bài thơ của Du Chuẩn. Đổ nước sông vào bể, lấy phèn chua ra và khuấy nhiều lần trong nước để cặn lắng xuống, dùng nước này nấu ăn uống để tốt cho sức khỏe. Trước đây ô nhiễm rất ít, ô nhiễm rất ít, chỉ ô nhiễm hữu cơ, chuồng heo hay ao cá đều đổ thẳng ra sông, nhưng hầu hết sông đều sạch. Gia đình mọi người đã xây một cây cầu bắc qua sông, cho phép người già, đàn ông, phụ nữ và trẻ em xuống sông tắm. Hầu như ai cũng có thể bơi, câu cá, giăng lưới và câu cá.

Nhìn lại chúng ta, người ta thấy rằng người nghèo bây giờ không có tiền, không có điện, không có tủ lạnh, điện thoại, TV, nhưng không ai đói bây giờ, cuộc sống rất đơn giản, mát mẻ và không căng thẳng. Tính cách con người vui vẻ hơn, vui vẻ hơn, tốt bụng, trung thực, có hiếu và được tôn trọng hơn ngày nay.

Bây giờ, trong một vài thập kỷ, những thay đổi quá nhanh. Mọi người đều có tiền và nhiều tiền hơn, nhà ở nông thôn có điện, ti vi, điện thoại, tủ lạnh, ô tô, đường sá và nhiều phương tiện hơn. Nhưng dường như cuộc sống chịu nhiều áp lực, những nét đặc sắc trong văn hóa phương Tây đã dần mai một. Không còn “tuổi thơ tôi lên đồng”, quê tôi không còn ai bơi sông nữa, vì ngứa. Cá tôm trong vườn không có vì đập đóng khắp nơi.

Ở mương vườn xưa, nước nổi đưa lớp phù sa xuống đáy kênh. Vào mùa nắng, con gà đất vàng béo này lắng đọng trên giá thể là một lý do chính đáng. Ngày nay, đất ở mương bị đen, thiếu ôxy, sống rễ cây sẽ chết vì nhiễm độc. Cây ăn trái bây giờ phải ăn phân hóa học và sống nhờ thuốc trừ sâu, thuốc kích thích. Các hóa chất này đi vào hoa quả, mương rãnh, sông ngòi rồi từ đó đi vào mạch máu của con người. Bạn có thể bơi được vì không có chỗ bơi, các con đập bị đóng cửa, sông ngòi ô nhiễm, người ta dùng xe hai bánh thay vì đi ca nô như trước. Đồng thời, do có bể bơi nên trẻ em thành phố có thể bơi tốt hơn.

Vì gần đây mọi người đã được đưa vào bờ, con sông giờ đã trở nên trống rỗng. Giờ đây, vào làng vắng lặng hơn, chỉ còn người già, người lớn trên 40 tuổi và thanh niên sau khi “lên Bình Dương”.